Je waant je misschien in een sprookjesbos, maar je bent gewoon in Noorwegen. De Noorse staafkerken zijn zo waanzinnig mooi en interessant dat je haast niet gelooft dat ze echt worden gebruikt. Naast machtige natuur en een rijke Vikinggeschiedenis heeft Noorwegen ook een interessant cultureel en religieus leven dat tot op de dag van vandaag te ervaren is, onder andere in de staafkerken. Wil je hier meer van weten? Of weet je al dat je ze wil bezoeken? Lees dan snel verder.
1. Het verhaal achter de staafkerken
Pittoreske torentjes, houten panelen, schuine dakjes, middeleeuwse uitstraling; de Noorse staafkerken zijn wat design betreft one of a kind. Velen vinden ze niet alleen interessant, maar ook mooi. Alleen al voor het maken van een foto is een bezoek dus de moeite waard. Nog leuker is visite aan een staafkerk echter als je hun achtergronden kent.
Tijdens de Middeleeuwen werd het Christendom door Scandinavië verspreid. En bij verspreiding van een nieuw geloof hoorde ook de oprichting van Godshuizen, kerken in dit geval. Deze werden niet in Roomse of Lutherse stijl gebouwd, maar in een nieuwe Scandinavische bouwstijl waarin Romaanse ruimtestructuren die normaliter bij kerken en kathedralen worden gebruikt werden gecombineerd met Vikingelementen en Keltische kunst. Dit zorgt niet alleen voor de aparte opbouw van de staafkerken, maar ook voor het aangezicht van draken en andere heidense mythische figuren in het houtsnijwerk aan de binnen- en buitenkant van de kerken. De gebouwen heten “staaf” kerken vanwege hun opbouw die bestaat uit houten palen (staven) en de verbindende muurplanken (staafmuren). Wat de bouwstijl verder bijzonder maakt is dat er geen spijkers of lijm gebruikt zijn bij de bouw, het hout heeft zich op een natuurlijke manier gezet na het gebruik van een zogenoemde zwaluwstaartverbinding, die bestaat uit houten pennen met klemverbindingen.
Voor het jaar 1350 werden er tenminste 1000 staafkerken gebouwd in Noorwegen. Van die 1000 kerken zijn er nu nog 28 over.
2. Welke staafkerken moet/kan ik bezoeken?
Staafkerken zijn niet overal in Noorwegen te bewonderen. De 28 staafkerken die nog overeind staan vind je grotendeels ten oosten van Bergen tussen/langs de fjorden. De overgebleven kerken betreffen de staafkerk van Borgund, Eidsborg, Fantoft, Flesberg, Garmo, Gol, Grip, Haltdalen, Heddal, Hedalen, Hegge, Holtalen, Hopperstad, Hore, Hoyjord, Kaupanger, Kvernes, Lom, Lomen, Nore, Oye, Reinli, Ringebu, Rollag, Rodven, Roldal, St. Olaf’s, Torpo Al, Undredal, Urnes, Uvdal en Vaga. Deze bouwwerken zijn stuk voor stuk bijzonder. Toch lichten we een aantal echt heel speciale staafkerken voor je uit:
- Lom: de mooiste: over schoonheid kan je natuurlijk twisten, maar de staafkerk van Lom wordt door velen geprezen als de mooiste staafkerk van Noorwegen. Een leuke bijkomstigheid is dat deze kerk – als een van de weinigen – nog regulier in gebruik is. Je kan hier dus een dienst bijwonen.
- Urnes: de oudste: de oudste staafkerk van Noorwegen, die zich bevindt aan de oostzijde van het Lusterfjord, is waarschijnlijk gebouwd tussen 1100 en 1150. Vanwege zijn ancienniteit en vanwege zijn schitterende interieur staat deze kerk op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Een bezoek aan deze kerk zal sowieso lonen omdat er zich langs het Lusterfjord nog meer staafkerken bevinden.
- Heddal: de grootste: in Heddal staat de grootste staafkerk van Noorwegen. Daar komt bij dat het ook van binnen en van buiten een imposante staafkerk is. Ga op zoek naar de bijzondere figuren die je in het houtsnijwerk kan vinden of bekijk de rosemalingschilderijen uit de 17e eeuw.
- Borgund: de best bewaarde: de staafkerk van Borgund is amper gerenoveerd, waardoor hij nog bijna volledig in originele staat is. De houten versieringen op het dak zijn spectaculair.
- Garmao: degene in een museum: de staafkerk van Garmo bevindt zich in het openluchtmuseum Maihaugen, vlakbij Lillehammer. Echter, het betreft wel een originele kerk en geen nagemaakt museumstuk. Wel is het een vrij nieuwe kerk, omdat de meeste delen door verbouwing (van een originelere kerk uit 1150) pas in de 17e eeuw zijn opgebouwd. Omdat de staafkerk onderdeel is van een museum krijg je er veel informatie bij.
- Grip: het kleintje: met een schip van 12 meter lang, 6,5 meter breed en zes meter hoog is de staafkerk van Grip een van de kleinste van het land. De kerk is gelegen in een verlaten vissersdorp nabij Kristiansund op de punt van het eilandje Grip. Hierdoor ben je gegarandeerd van een uniek uitzicht op en vanaf het kerkje.
Let bij een gepland bezoek van een staafkerk wel goed op de openingstijden. Een deel van de staafkerken is het gehele jaar geopend, maar een deel is ook alleen tijdens het hoogseizoen, de zomermaanden, te bezoeken.